Żywienie w chorobie refluksowej żołądka

Co robić gdy pali i piecze? Słów kilka o refluksie

W krajach takich jak Polska choroba refluksowa należy do najbardziej rozpowszechnionych i być może dotyczy co piątej osoby, czyli może dotyczyć również Ciebie. Obecnie każdy z nas jest zabiegany, żyjemy szybko i nie mamy czasu pomyśleć o zdrowiu. Dom, dzieci, praca – wszystko jest ważniejsze, tylko nie my. Warto jednak zadbać o zdrowie, by cieszyć się nim i życiem jak najpełniej. Jeżeli przypuszczasz, iż schorzenie to może dotyczy również Ciebie, nie martw się. Artykuł wyjaśni jak problem rozwiązać jak najszybciej i wrócić do swoich obowiązków.

Badania wskazują iż częstotliwość występowania choroby jest podobna u kobiet i mężczyzn. Polega ona na cofaniu się treści żołądkowej do przełyku, co powoduje pogorszenie jakości życia chorych, a także uszkadza nabłonek przełyku. Zdrowy dolny zwieracz przełyku  (mięsień położony pomiędzy przełykiem a żołądkiem) rozkurcza się podczas przełykania, dzięki czemu pokarm przedostaje się do żołądka i obkurcza się, zapobiegając cofaniu się soku żołądkowego i pokarmu. Chory mięsień u osób z refluksem pracuje nieprawidłowo i dlatego składniki soku żołądkowego po połknięciu wracają z powrotem do przełyku. U moich pacjentów dolegliwości pojawiają szczególnie po spożyciu obfitego, tłustego posiłku lub wypiciu wina. Zawsze podkreślam, że odpowiednia dieta doskonale uzupełnia leczenie farmakologiczne i inne terapie wybrane prze lekarza.

Jeśli interesuje Cię ten artykuł, zobacz również wpis lek. Weroniki Walęcik-Kot na temat SIBO, choroby powiązanej.

Refluks fizjologiczny – nie taki straszny

Jeśli zjawisko występuje rzadko, epizody refluksu są krótkie, przewód pokarmowy z zarzucanej treści jest szybko oczyszczany i nie występują dolegliwości, wówczas mamy do czynienia z refluksem fizjologicznym.

Refluks patologiczny – patologia zapewne nie kojarzy się Wam z czymś pozytywnym i bardzo dobrze

Choroba refluksowa patologiczna występuje wtedy, gdy błona śluzowa przełyku narażona jest na działanie kwaśnej treści przez dłuższy czas, epizody są częste, zawodzi system oczyszczania przełyku i dochodzi do jego podrażnienia i uszkodzenia. Może występować wyłącznie zarzucanie treści do przełyku albo stwierdza się równocześnie zapalenie przełyku, które stanowi powikłanie refluksu.

Co wywołuje chorobę?

·         Nieprawidłowa czynność motoryczna dolnego zwieracza przełyku, który tworzy przegrodę pomiędzy przełykiem a żołądkiem. Zwiększoną częstość przemijających rozkurczów dolnego zwieracza przełyku obserwuje się najczęściej u osób cierpiących na zgagę w ciągu dnia.

·         Obniżone ciśnienie w dolnym zwieraczu przełyku, objawiające się jego niewydolnością. Występuje zwykle ze współistniejącą przepukliną rozworu przełykowego przepony. Ten mechanizm dominuje u chorych ze zgagą nocną.

·         Czynniki zewnętrzne, do których zalicza się nieprawidłowe żywienie, siedzący tryb życia, otyłość, palenie oraz czynniki psychologiczne: stres, emocje

Podczas konsultacji zawsze powtarzam, że oprócz zdrowej diety bardzo ważne jest wprowadzenie umiarkowanej aktywności fizycznej, która nie tylko zmniejsza dolegliwości chorobowe, lecz także poprawia nasz wygląd oraz samopoczucie oraz rzucenie palenia. Papierosy i refluks są ze sobą ściśle powiązane, ponieważ dym papierosowy podrażnia przełyk oraz wpływa na jakość śliny. U ludzi niepalących ślina ma właściwości neutralizujące kwasy, natomiast u palaczy niestety je traci. 

Na napięcie przełyku wpływają również inne czynniki, m.in.: leki, choroby tkanki łącznej, ciąża (zwiększa ciśnienie jamy brzusznej – treść żołądka jest wypychana), otyłość (działa na takiej samej zasadzie jak ciąża).

Jak objawia się refluks?

Może problem dotyczy właśnie Ciebie?

·         Kwaśne odbijania

·         Uczucie zgagi

·         Zarzucanie kwaśnej treści żołądka do przełyku

·         Ból i pieczenie w nadbrzuszu

·         Czasami bolesne połykanie, nudności, wymioty

·         Inne:  bóle w klatce piersiowej, napadowy kaszel (często nocny), bóle gardła, chrypka, zapalenie dziąseł, uszkodzenie szkliwa nazębnego, próchnica.

Odpowiednia diagnostyka podstawą sukcesu! Czyli jak wyeliminować lub potwierdzić chorobę

Najważniejszy jest wywiad lekarski. Specjalista powinien zapytać o występowanie typowych objawów. Pieczenie za mostkiem utrzymujące się co najmniej od 3 miesięcy jest sygnałem alarmowym. Najczęściej stosowanymi metodami diagnostycznymi jest endoskopia, 24-godzinna pH-metria i manometria przełyku.

Endoskopia:

Polega na badaniu wnętrza ciała przy wykorzystaniu endoskopów, czyli aparatów umożliwiających doprowadzenie światła oraz optyki do wnętrza przewodu pokarmowego. Nie jest badanie zbyt przyjemne jednak pomaga wykluczyć inne choroby przełyku, których objawy są podobne, pozwala na stwierdzenie obecności zmian zapalnych przełyku oraz umożliwia rozpoznanie powikłań choroby takich jak owrzodzenia.

pH-metria przełyku:

Badanie przeprowadza się za pomocą sondy z elektrodą, która mierzy stężenie jonów wodorowych. Elektroda wprowadzana jest przez nos do przełyku i umieszcza na około 5 cm powyżej dolnego zwieracza. Lepiej nie wyobrażać sobie, jaką drogę musi przebyć, nim znajdzie się w odpowiednim miejscu. Sonda podłączona jest do zasilanego baterią rejestratora pokazującego wynik.

Manometria:

Polega na ocenie czynności skurczowej dolnego i górnego zwieracza przełyku oraz trzonu przełyku. Manometria przełyku ocenia ciśnienie dolnego zwieracza przełyku oraz ciśnienie wewnątrz żołądka. Badanie polega na wprowadzeniu sondy do przełyku, której zadaniem jest rejestracja ciśnienia wywołanego skurczami przełyku.

Czy refluks można wyleczyć? To pytanie pacjenci zadają mi bardzo często, więc jak to jest naprawdę?

W leczeniu istotne znaczenie odgrywa nie tylko leczenie farmakologiczne, ale także postępowanie niefarmakologiczne, w którym duży nacisk kładzie się na zmianę nawyków żywieniowych i całego stylu życia. Wszystkim chorym z objawami refluksu zalecam się redukcję masy ciała. Badania dowodzą, iż obniżenie wagi pozwala na zmniejszenie objawów refluksu nawet o około 40% - zwiększony nacisk na podbrzusze może wzmagać wyciek kwasów do przełyku. Im mniejszy tym lepiej.

Moje doświadczenie pokazuje, iż bardzo ważna jest aktywność fizyczna. Ćwiczenia o średnim nasileniu, trwające przynajmniej 30 min zmniejszają częstotliwość występowania dolegliwych objawów choroby. Efekt ochronny tego typu aktywności związany  jest ze wzmocnieniem oraz usprawnieniem przepony, co ma korzystny wpływ na prawidłowe funkcje dolnego zwieracza przełyku.

Jakie zmiany wprowadzić do diety?

Przede wszystkim należy zrezygnować z potraw smażonych i tłustych wędlin – najważniejsze z moich zaleceń, gdyż zalegają długo w żołądku, ponadto:

1.       W chorobie refluksowej zalecana jest dieta łatwo strawna z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego (mocne rosoły, buliony, esencjonalne wywary warzywne, grzybowe, galarety, wody gazowane, kwaśne napoje, nierozcieńczone soki z owoców i warzyw, alkohol, kawa naturalna, mocna herbata, produkty marynowane, wędzone, potrawy pikantne, słone, smażone, pieczone z użyciem dużej ilości tłuszczu, ostre przyprawy).

2.       Posiłki należy spożywać częściej, 5-6 razy dziennie, niewielkie objętościowo, o stałych porach. Posiłki obfite rozciągają żołądek, powodując jednocześnie osłabienie napięcia dolnego zwieracza przełyku. Zwiększa się ilość krótkotrwałych relaksacji zwieracza i zarzucania treści żołądkowej do przełyku.

3.       Posiłki powinny być spożywane powoli, w spokojnej atmosferze. Podczas szybkiego jedzenia wraz z pokarmem połykane jest powietrze, które rozciąga ściany żołądka i prowadzi do niekorzystnego wzrostu ciśnienia śródbrzusznego. Ważne dla prawidłowego przebiegu procesu trawienia jest również staranne gryzienie i żucie pokarmu.

4.       Ostatni posiłek powinien być spożywany nie później niż 3 godziny przed snem. Podczas snu, pozycja leżąca utrudnia oczyszczanie przełyku z treści pokarmowej.

Co jeść by sobie nie szkodzić?

·      potrawy z chudego drobiu

·      gotowane wędliny, najlepiej typu „home made”

·      warzywa gotowane (marchew, brokuł, dynia, kalafior, cukinia)

·      różne kasze

·      mało kwaśne owoce (banany, gruszki, brzoskwinie, mango, melon)

·      płatki zbożowe

·      pieczywo razowe – jeżeli nam szkodzi to jasne – indywidualna kwestia

·      chudy nabiał – należy obserwować swój organizm po spożyciu kefiru lub jogurtu

·      zioła: koper, bazylia, oregano, majeranek, liść laurowy, cynamon, ziele angielskie.

Co wykluczamy (bye, bye)?

Najlepiej prowadzić dziennik i zapisywać, jaki produkt wywołuje u nas nieprzyjemne dolegliwości. Zazwyczaj są to:

·         owoce cytrusowe, soki z owoców cytrusowych, sok pomidorowy, potrawy kwaśne, ostre przyprawy, warzywa cebulowe (mogą powodować ból)

·         kawę naturalną, alkohol – zmniejszają napięcie zdolnego zwieracza przełyku, wskutek czego kwas jest zarzucany do przełyku, drażniąc jego błonę śluzową

·         czekoladę, wyroby czekoladowe, kakao, ograniczyć tłuszcze – opóźniają opróżnianie żołądka. Wskutek wzrostu ciśnienia wewnątrz żołądkowego nasilają cofanie się treści z żołądka do przełyku

·         napoje gazowane, ponieważ uwolniony gaz w żołądku zwiększa objętość treści pokarmowej, co sprzyja refluksowi

·         cukierki zawierające alkohol, miętę. Podobnie jak alkohol pobudzają receptory przełykowe, zmniejszają napięcie dolnego zwieracza przełyku i zwiększają wydzielanie żołądkowe

·         proszek do pieczenia ciast, kostki bulionowe, przyprawy do zup, sosy z glutaminianem sodu, esencjonowane wywary z kości i mięsa oraz grzybów

·         zioła wzmagające wydzielanie soków trawiennych – jeżeli ktoś lub napar z mięty, niestety musi się z nim pożegnać. Dodatkowo wyeliminować paprykę chili, tymianek, kminek, kurkumę.

Jak postępować, gdy pali i piecze? Sprawdzona metoda

Szklanka mleka lub wody niegazowanej zmniejsza objawy refluksu. Metoda stosowana powszechnie przez moich pacjentów. Mleko działa, gdyż neutralizuje zawartość w przełyku i oczyszcza przełyk z kwasu solnego. Korzystnie jest także łączyć herbatę z mlekiem oraz pić wody lecznicze z dużą zawartością wapnia o pH alkalicznym. Picie wody zawierającej 1000-2000 mg wodorowęglanów na litr przynosi niemal natychmiastową ulgę w dolegliwościach. Aby nie podrażniać przełyku, temperatura pokarmów powinna być umiarkowana. Ostatnio posiłek należy spożyć 3-4 godziny przed snem, ponieważ mechanizmy oczyszczania przełyku z zarzucanej treści pokarmowej w pozycji leżącej działają mniej sprawnie. Jeżeli mowa o spaniu to pozycja z uniesioną głową zmniejsza częstotliwość pojawiania się dolegliwości. Treściom żołądka trudnej jest wrócić do przełyku. Muszę wspomnieć, iż Międzynarodowa Fundacja na Rzecz Funkcjonalnych Chorób Gastroenterologicznych rekomenduje osobom, które regularnie cierpią z powodu refluksu nocnego by używały trójkątnej poduszki, która podwyższa głowę. 

Dlaczego „palący problem” powraca?

Niestety często nie stosujemy się do zaleceń lekarza i dietetyka, czyli nie zmieniamy diety (zaczniemy od jutra – wieczna wymówka), nie wprowadzamy aktywności fizycznej (poprawiającej funkcje ciała i umysłu). Jedynie łykamy tabletki bez recepty. Pamiętajmy iż tylko współpraca ze specjalistą i odpowiednie nastawienie pacjenta potrafi przynieść rezultat. Bez zbędnych wymówek. Dzisiaj - nie  jutro.

Bibliografia:

1. Kazimierczuk E., Rydzewska G. Leczenie choroby refleksowej. Świat Medycyny i Farmacji 2009; 6: 9–13
2. Taraszewska A., Jarosz M. Modyfikacja diety i stylu życia jako element terapii w chorobie refleksowej żołądkowo-przełykowej. Żywienie Człowieka i Metabolizm 2005; 32: 66–73
3. Rydzewska G., Milewski J. Choroba refluksowa żołądkowo-przełykowa — możliwości postępowania terapeutycznego. Nowa Klinika 2006: 13: 1124–1127
4. Bianchi P.G., Galmiche J. P., Pace P. Choroba refluksowa. W: Bianchi P.G., Cremer M., Ramadori G. Gastroenterologia i hepatologia. Tom I. Wyd. I. Czelej, Lublin 2003: 125–142
5. Wocial T. Leczenie choroby refluksowej przełyku — praktyczne pytania i odpowiedzi. Terapia 2009; 17: 11–14
6. Banks M. Choroba refluksowa przełyku: najnowsze badania i postępowanie. Medycyna po Dyplomie 2010; 19: 39–48
7. Vakil N. Disease definition, clinical manifestations, epidemiology and natural history of GERD. Best practice & research Clinical gastroenterology. 2010;24(6):759-64
8. Singh M, Lee J, Gupta N, Gaddam S, Smith BK, Wani SB, et al. Weight loss can lead to resolution of gastroesophageal reflux disease symptoms: a prospective intervention trial. Obesity (Silver Spring, Md). 2013;21(2):284-90
9. Hamilton JW, Boisen RJ, Yamamoto DT, Wagner JL, Reichelderfer M. Sleeping on a wedge diminishes exposure of the esophagus to refluxed acid. Digestive Diseases and Sciences. 1988;33(5):518-22