Dosze to czarna magia. Pewnie tak Ci się teraz wydaje, bo nigdy nie spotkałeś się z czymś takim… Ale zobaczysz, że szybko zorientujesz się, o co tu chodzi. Już wszystko wyjaśniam.
❓ Czym są dosze?
Istnieje 5 żywiołów - ziemia, woda, ogień, powietrze i przestrzeń. Dosze to ich kombinacja w Twoim ciele. Może to wydawać się niesamowite, ale to wszystko coś znaczy, można to przeanalizować i wyciągnąć odpowiednie wnioski, które naprowadzą Cię na to co dla Ciebie dobre. Ciekawe, że koncepcja dosz wywodzi się z nauki o zdrowiu - ajurwedy, a ona z kolei uznawana jest przez WHO za najstarszy system opieki zdrowotnej i postrzega się ją jako kolebkę medycyny. Może ta dziedzina wydaje się niezrozumiała, ale na świecie istnieje już wiele, wiele lat. Jej zalecenia są wciąż praktykowane, więc musi być w tym jakiś sens.
Idąc dalej... Każda z dosz ma charakterystyczne cechy fizyczne oraz psychiczne, na których podstawie powstały zasady, które pomogą Ci żyć w zdrowiu i dobrym samopoczuciu. Dzięki stosowaniu się do nich możemy wesprzeć nasz organizm i polepszyć nasz nastrój. Pewnie myślisz teraz, że te zalecenia brzmią jak przepis na eliksir długowieczności, ale ostatecznie to nic skomplikowanego. Wręcz przeciwnie - zalecenia dotyczą jedynie diety oraz aktywności fizycznej i są łatwe do zastosowania. Możemy je potraktować jako cenne wskazówki żywieniowe i sprawdzić, które z nich są dla nas najlepsze.
? Jaka dosza pasuje do Ciebie?
Wyróżniamy 3 rodzaje dosz:
- Pitta (połączenie żywiołów: ognia i wody)
- Vata (połączenie żywiołów: powietrza i przestrzeni)
- Kapha (połączenie żywiołów: wody i ziemi)
Możesz sprawdzić, jaka jest Twoja dosza udając się do lekarza ajurwedyjskiego. Zada on kilka pytań, które pozwolą Ci lepiej poznać siebie. Dowiesz się m.in. jakie masz tendencje do chorób, jak im zapobiegać oraz poznasz swoje połączenie żywiołów. Lekarz powie Ci również o przyczynach Twoich aktualnych dolegliwości zdrowotnych. A jeśli nie chcesz konsultować się ze specjalistą, możesz wykonać test online (np. tutaj), którego wynik powie Ci, jaka jest Twoja dosza. Jakkolwiek, potraktuj to jako wskazówkę lub sugestię niż jednoznaczną diagnozę.
Zalecenia dla pitty - ogień i woda ??
? Posiłki i dania
- Nie omijaj posiłków, jedz regularnie
- Jedz ciepłe pokarmy, unikaj wrzątku
- Unikaj jedzenia czerwonego mięsa
- Jedz mnóstwo warzyw, pełnych ziaren i mlecznych dań
- Ogranicz spożycie dużej ilości masła i sera, ciężkich i tłustych potraw
- Unikaj ostrych, pikantnych potraw oraz kwaśnych i zbyt słonych
- Najlepsze są zimne lub letnie napoje, ciepłe, świeżo ugotowane potrawy oraz słodkie, gorzkie i cierpkie smaki
- Funkcje trawienne działają najlepiej w południe - dobry czas na najobfitszy posiłek
- Trzy posiłki dziennie o regularnych porach, co 4 godziny
❌ Jakich produktów powinny unikać?
- Mięso: owoce morza, wołowina, wieprzowina, jagnięcina i baranina, żółtka jaj
- Inne produkty odzwierzęce: jogurty, słone sery (dojrzewające, feta, ser pleśniowy), śmietana
- Warzywa: pomidory i sosy pomidorowe, rzodkiewka, bakłażan, papryki, surowa cebula, imbir, ferementowane produkty sojowe i tempeh
- Owoce: kwaśne owoce takie jak grejpfrut, pomarańcza, brzoskwinia, kwaśne winogrona, ananas, owoce leśne, cytryny, limonki, śliwki suszone
- Produkty zbożowe: żyto, kasza jaglana, kasza gryczana, brązowy ryż
- Orzechy i nasiona: orzeszki ziemne, orzech laskowy, pistacje, nerkowce (nieprażone), orzechy włoskie
- Słodycze: melasa, cukier brązowy, cukier nierafinowany
- Przyprawy: papryczki chilli, pieprz cayenne, cebula (w nadmiarze), czosnek (w nadmiarze), ajwan, nasiona gorczycy, goździki, musztarda, imbir, czarny pieprz, sos sojowy, kurkuma (w nadmiarze)
- Oleje: migdałowy, z kukurydzy, sezamowy, rzepakowy
✅ Jakie produkty są wskazane?
- Mięso: białe mięso - kurczak, indyk, białko jaj
- Inne produkty odzwierzęce: organiczne mleko (gotowane i podawane ciepłe lub zimne), masło klarowane, masło, ser panir, mleko sojowe, ryżowe, świeża maślanka (niekwaśna)
- Warzywa: żółte kabaczki, cukinia, ogórek, jarmuż, kapusta chińska, dynia, szparagi, karczochy, kalafior, brokuł, kapusta, zielona fasolka, ziemniaki, groszek, szpinak, kolendra, kiełki, sałata, boćwina, brukselka, pietruszka, słodka kukurydza, grzyby, wszystkie liściaste zielone warzywa, fasola mung, fasola kidney, niefermentowane produkty sojowe,
- Owoce: słodkie winogrona, słodkie mango, kokos, melon, słodkie śliwki, banany, granat, słodkie jabłka, słodkie brzoskwinie, daktyle, figi, awokado, rodzynki
- Produkty zbożowe: biały ryż (basmati, jaśminowy), jęczmień, płatki owsiane, quinoa, amarantus, razowy i pełnoziarnisty chleb
- Orzechy i nasiona: pestki dyni, blanszowane i obrane migdały w małych ilościach, nasiona słonecznika, nasiona ogórka, nasiona arbuza
- Słodycze: cała surowa trzcina cukrowa, cukier (w małych ilościach), cukier daktylowy, klonowy, miód (nigdy nie podgrzewać)
- Przyprawy: kolendra, kumin, kurkuma, kardamon, pietruszka, mięta, koper włoski, szafran,
- Oleje: olej ghi, oliwa, olej kokosowy
Jakie posiłki dosza pitta znajdzie w Czarnej Małpie?
Aktywność fizyczna
Energiczne ćwiczenia są zalecane dla osób typu pitta. Preferują one forsowne ćwiczenia, np. podnoszenie ciężarów. Lubią również sporty, w których mogą rywalizować np. tenis. Pitta mają umięśnione ciało i silnego ducha współzawodnictwa. Zaleca im się sporty zespołowe np. koszykówka, siatkówka, w których kładzie się nacisk na współpracę.
Aktywności, które będą dobre dla pitty: pływanie, jazda na nartach, jazda na nartach wodnych, windsurfing, lotniarstwo, aerobik, callanetics, łucznictwo, łowiectwo, wspinaczka, wędrówka po górach, kajakarstwo, taniec jazzowy, spływy kajakowe, balet, jazda konna, sztuki walki, tenis, squash, sporty drużynowe, takie jak siatkówka, koszykówka, piłka nożna, hokej.
Zalecenia dla vaty - powietrze i przestrzeń ??
? Posiłki i dania
- Ogranicz jedzenie surowych i zimnych posiłków
- Jedz ciepłe, bogate w dobre tłuszcze i sycące posiłki
- Najlepiej gotowane i lekkostrawne
- Najlepsze smaki to słodki, słony i kwaśny
- Świetne będą kremowe, ciepłe zupy, świeżo wypiekany chleb, ciepłe roślinne mleko, gulasze, masła orzechowe
- Jedz obfite śniadania
- 3 lub 4 małe posiłki, co min. 2h
❌ Jakich produktów powinny unikać?
- Mięso: jagnięcina, królik, białe mięso kurczaka, białe mięso indyka
- Inne produkty odzwierzęce: mleko sojowe w proszku
- Warzywa: ciecierzyca, fasola kidney, soja, zielone warzywa liściaste, karczochy, groszek suszony, ziemniaki, brokuły, kalafior, kapusta, seler, kiełki, cebula, rzodkiewka, surowe warzywa
- Owoce: owoce kwaśne, żurawina
- Produkty zbożowe: kukurydza, żyto, kasza gryczana, surowe płatki owsiane, kasza jaglana
- Orzechy i nasiona: orzeszki ziemne
- Słodycze: cukier biały lub przetworzony
- Przyprawy: pieprz cayenne, papryczki chilli i inne bardzo ostre przyprawy
- Oleje: -
✅ Jakie produkty są wskazane?
- Mięso: wołowina, kurczak, kaczka, ryby, krewetki, wieprzowina, indyk
- Inne produkty odzwierzęce: jajka, większość produktów nabiałowych włącznie z serami
- Warzywa: cukinia, szparagi, marchewki, buraki, bataty, ogórki, pietruszka, zielona fasolka, szpinak w niewielkich ilościach, soczewica czerwona, tofu
- Owoce: wszystkie dojrzałe, słodkie, soczyste owoce, suszone owoce lepiej moczyć lub gotować przed zjedzeniem, słodkie winogrona, banany, melony, śliwki, wiśnie, kiwi, brzoskwinie, morele, mango, papaja, granat, słodkie ananasy, rodzynki, słodkie pomarańcze, grejpfruty, daktyle, figi, awokado, jabłka i gruszki tylko jeśl są soczyste i słodkie
- Produkty zbożowe: pszenica, ryż, gotowane płatki owsiane, quinoa, orkiszowe i pełnoziarniste pieczywo
- Orzechy i nasiona: wszystkie orzechy i nasiona (np. pistacje, migdały, nerkowce, orzechy włoskie, nasiona dyni, słonecznika)
- Słodycze: cały, naturalny/surowy cukier trzcinowy (w małych ilościach), miód, cukier daktylowy
- Przyprawy: kumin, imbir, ajwan, nasiona selera, kolendra, bazylia, szafran, czarny pieprz (w małych ilościach), cynamon, kardamon, koperek, sok z cytryny, mięta, czosnek, gałka muszkatołowa, sos sojowy, goździki, anyż, koper włoski,
- Oleje: wszystkie rodzaje, jednak organiczne oleje ghi, organiczne oliwy z oliwek są najlepsze
Jakie posiłki vata znajdzie w Czarnej Małpie?
Aktywność fizyczna
Osoby typu vata nie lubią rutyny, dlatego ruch, zmiany i aktywność będą dla nich dobre. Preferują one bieganie czy piłkę ręczną, jednak mogą szybko stracić siły. Dlatego właśnie wskazane będę dla nich lekkie, ale regularne ćwiczenia np. joga, tai-chi czy spacery. Dobre będą również ćwiczenia, które nie obciążają ich stawów. Co ważne, osoby vata koniecznie muszą pić wodę przed, w trakcie i po ćwiczeniach. Dobrze byłoby również, aby zjadły pożywną przekąskę, na przykład baton z musli lub kawałek słodkiego owocu.
Aktywności, które będą dobre dla waty: Spacer w lesie, na łące, czy w górach zaspokoi osobie vata potrzebę bycia w otwartej przestrzeni. Dobrze sprawdzi się także rower, pływanie, balet, łagodny aerobik, taniec, jazda na rolkach oraz ćwiczenia tai-chi.
Zalecenia do kapha - woda i ziemia ??
? Posiłki i dania
- Jedz lekkie, lekkostrawne, niskotłuszczowe posiłki z dużą zawartością błonnika
- Dobre będą ostre, suche oraz gorące potrawy
- Pierwszy posiłek zazwyczaj około południa
- Najlepiej jeść dwa razy dziennie: w południe i wczesnym wieczorem z przerwą 5-6h
❌ Jakich produktów powinny unikać?
- Mięso: owoce morza, wieprzowina,
- Inne produkty odzwierzęce: jajka z żółtkiem
- Warzywa: bataty, tapioka i ogórek
- Owoce: awokado i bardzo słodkie owoce jak banan czy mango
- Produkty zbożowe: pszenica, ryż, gotowane płatki owsiane, pieczywo i makaron na drożdżach lub zakwasie
- Orzechy i nasiona: unikać większość orzechów w dużych ilościach
- Słodycze: biały, rafinowany cukier, słodkie produkty, czekolada
- Przyprawy: ograniczać sól
- Oleje: w większości unikać, ale małe porcje będą w porządku
✅ Jakie produkty są wskazane?
- Mięso: kurczak, indyk
- Inne produkty odzwierzęce:: białka jaj
- Warzywa: wszystkie zielone i liściaste warzywa, marchew, karczoch, buraki, ziemniaki, brokuł, kukurydza, seler, kapusta, kalafior, groszek, papryka, rzodkiewka, w małych ilościach: pomidor, szparagi, cukinia
- Owoce: jabłka, gruszki, figi, papaja, granat, żurawina, suszone owoce
- Produkty zbożowe: kasza jęczmienna, jaglana, gryczana, żyto, quinoa, kuskus, otręby owsiane, pełnoziarnisty chleb
- Orzechy i nasiona: małe porcje nasion słonecznika, sezam, nasiona dyni, orzechy pekan i włoskie
- Słodycze: miód (nie pieczony ani gotowany), małe ilości cukru
- Przyprawy: rozgrzewające przyprawy - imbir, czarny pieprz, kumin, szafran, cynamon, kardamon, anyż, kolendra, koperek, mięta, czosnek, gałka muszkatołowa, sól morska, sok z cytryny, gorczyca,
- Oleje: olej z sezamu, oliwa z siemienia lnianego, ghi w małych ilościach,
Jakie posiłki kapha znajdzie w Czarnej Małpie?
Aktywność fizyczna
Osoby typu kapha nie mają takiej potrzeby aktywnych ćwiczeń fizycznych, jak inne dosze. Ich budowa ciała pozwala na długie i intensywne ćwiczenia, jednak nie robią tego zbyt często. Ważne jest, aby znalazły ćwiczenia, które sprawią im przyjemność i które będą mogły wykonywać regularnie.
Aktywności, które będą dobre dla kaphy: krótkie spacery po posiłku, gra w kręgle, sporty z użyciem piłki (np. piłka nożna, koszykówka), taniec towarzyski, jazda konna, saneczkarstwo, taniec brzucha.
Podsumowanie
Myślę, że teraz dosze nie są już dla Ciebie wielką i nieznaną tajemnicą. Poznałeś w końcu skąd wywodzi się takie zagadnienie, jakie są rodzaje dosz oraz jakie są ich zalecenia odnośnie diety czy aktywności fizycznej. Teraz już wiesz, jak możesz wesprzeć swój organizm, aby odpłacił się dobrym samopoczuciem, zdrowiem i energią. Spróbuj zastosować się do tych wskazówek i daj znać Małpie czy to działa również na Ciebie :)!
