Choroba Hashimoto jest to najczęściej występująca choroba autoimmunologiczna na świecie i jednocześnie najbardziej rozpowszechnione schorzenie tarczycy. Jest znana również jako autoimmunologiczne zapalenie tarczycy lub przewlekłe limfocytarne zapalenie tarczycy. Częstość występowania choroby Hashimoto na całym świecie sięga 10–12%, w Europie częstość występowania waha się od 0,2 do 5,3% w populacji ogólnej, dotykając 10 razy częściej kobiet, a szczyt zachorowalności zazwyczaj przypada na 30–50 lat.
Choroba Hashimoto charakteryzuje się przewlekłym stanem zapalnym w organizmie i podwyższonym stężeniem (poziomem) krążących we krwi autoprzeciwciał (anty-TG i anty-TPO). W wyniku ich działania następuje proces zapalny tarczycy - miąższ tarczycy zostaje zastąpiony przez naciek limfocytów, powodując takie objawy jak powiększenie narządu, zwłóknienie i zniszczenie gruczołu. Stopniowo następuje osłabienie funkcji hormonów tarczycy i pojawia się kliniczna niedoczynność tarczycy, stan charakteryzujący się zmniejszoną aktywnością metaboliczną w kilku tkankach. Choroba jest skorelowana między innymi ze zmniejszoną kurczliwością układu sercowo-naczyniowego, chorobą wieńcową, bezpłodnością, otępieniem czy zmianami neurosensorycznymi i mięśniowo-szkieletowymi. Pacjenci wymagają zastąpienia hormonów doustną lewotyroksyną, a jeśli nie są leczeni, mogą wystąpić poważne niekorzystne skutki zdrowotne, a ostatecznie śmierć. W celu poprawy stanu zdrowia pacjentów dotkniętych chorobą Hashimoto zaleca się także wyeliminowanie lub zminimalizowanie czynników wyzwalających, takich jak chociażby stres. Coraz większe znaczenie przypisuje się również wpływom stylu życia poprzez wprowadzanie regularnej aktywności fizycznej oraz stosowanie odpowiedniego żywienia. Co ważne, zauważono istotną rolę diety zarówno w powstawaniu, jak i przebiegu tego schorzenia. W dzisiejszym artykule podpowiemy, jaka powinna wyglądać dieta dla osoby chorej na Hashimoto, czego nie jeść przy Hashimoto, jakie produkty włączać do jadłospisu oraz między innymi czy w przypadku choroby Hashimoto odchudzanie to dobre rozwiązanie.
Dieta przy chorobie Hashimoto - dlaczego jest ważna?
Dieta dla chorego na Hashimoto powinna być ważnym aspektem życia, jako że ma ogromny wpływ na postęp choroby. Jaka dieta przy hashimoto będzie odpowiednia, a czego nie można jeść przy hashimoto? I dlaczego jest to tak ważne?
Jak potwierdzają doniesienia naukowe, w przypadku choroby Hashimoto jednym z czynników powiązanych z powstawaniem, ale również późniejszym rozwojem choroby Hashimoto jest stres oksydacyjny. Z tego powodu bardzo ważne jest uwzględnianie w diecie roślinnych produktów zawierających składniki o działaniu antyoksydacyjnym, przeciwzapalnym - głównie warzyw i owoców. Z tego samego powodu dieta powinna dostarczać w odpowiedniej ilości kwasów tłuszczowych nienasyconych, głównie Omega-3 oraz wykluczać składniki o działaniu prozapalnym - są to produkty zakazane przy Hashimoto.
Kolejną ważną kwestią jest uwzględnienie w diecie źródeł składników mineralnych oraz witamin niezbędnych do produkcji hormonów tarczycy i jej prawidłowego funkcjonowania - między innymi jodu, żelaza czy selenu, które zostaną dokładniej opisane w dalszej części artykułu.
Bardzo ważnym aspektem diety w kontekście choroby Hashimoto jest dostosowanie sposobu żywienia (rozkładu i składu posiłków) względem pory spożycia leku - tyroksyny, ze względu na zmniejszoną przyswajalność substancji czynnej przy jednoczesnym spożyciu niektórych produktów działających niekorzystnie oraz zwiększone jej przyswajanie w połączeniu z innymi. Więcej na ten temat dowiecie się z akapitu czego nie jeść w hashimoto.
Na co także należy zwrócić uwagę, ze względu na rolę hormonów tarczycy w regulacji metabolizmu spoczynkowe tempo przemiany materii w pacjentów zmniejsza się kiedy tarczyca działa nieprawidłowo (spadek czynności), stąd możliwy towarzyszący wzrost masy ciała wynikający z nadmiernego dostarczenia energii względem obniżonego zapotrzebowania. Z tego powodu oraz ze względu na silną korelację między rozwiniętą tkanką tłuszczową a nasileniem stresu oksydacyjnego, procesów zapalnych i autoimmunologicznych często występującą nadwagę lub otyłość w chorobie Hashimoto, zdrowa dieta przy Hashimoto powinna uwzględnić indywidualnie ustaloną wartość energetyczną, jako że żadna dieta nie jest idealna dla każdego. To, jaka dieta przy chorobie hashimoto w przypadku konkretnego pacjenta będzie najlepsza i jaka powinna być jej wartość energetyczna powinna być ustalona po konsultacji lekarza oraz dietetyka. Wartość terapeutyczna zmniejszenia masy ciała w przypadku pacjentów z nadmierną masa ciała dotkniętych chorobą Hashimoto została naukowo potwierdzona, jednak niedobór masy ciała lub składników odżywczych (zwłaszcza białka) przy nieodpowiednio dobranej wartości odżywczej diety będzie miał działanie negatywne.
Dodatkowo, sama niedoczynność tarczycy może powodować zaburzenia pasażu jelitowego prowadzącego do problemów: często pojawiają się zaparcia, kłopoty z wypróżnianiem, dlatego osobom chorym na Hashimoto należy zwrócić uwagę na odpowiednie spożycie składników ułatwiających wypróżnianie (odpowiednia podaż płynów, produkty wysokobłonnikowe). No dobrze, więc jak się odżywiać przy hashimoto?
Jakie są kluczowe zasady diety przy chorobie Hashimoto?
Wiemy już, czym jest choroba Hashimoto. Co jeść, a czego nie? Jak dokładnie powinna wyglądać dieta przy niedoczynności tarczycy i hashimoto?
Dieta hashimoto - zasady.
Najważniejsze zasady, jakie powinna spełniać dieta dla osób z hashimoto dotyczą elementów o których wspomniano we wcześniejszym akapicie - dieta powinna być odpowiednio dopasowana indywidualnie pod względem wartości energetycznej, tak aby zapobiegać przybieraniu na masie ponad normę lub ułatwić redukcję masy ciała do wartości prawidłowej. Należy uwzględnić w diecie produkty o działaniu przeciwutleniającym, jednocześnie unikając tych o działaniu prozapalnym. Ważne jest także odpowiednie spożycie błonnika pokarmowego poprawiającego perystaltykę jelit i niwelującego problemy jelitowe. Z tego względu w diecie nie powinno zabraknąć takich produktów jak: produkty zbożowe pełnoziarniste, płatki, otręby pszenne, owoce suszone, nasiona i orzechy, jak również surowe warzywa i owoce. Dieta przy hashimoto powinna uwzględniać zasady zdrowego żywienia ujęte w Piramidzie Żywieniowej, zalecane jest więc spożywanie regularnych posiłków o stałych porach, najlepiej w ilości od 3 do 5 z przerwami 3-4 godzinnymi, uwzględniając ostatni posiłek spożyty około 2 godziny przed snem. Co jest bardzo ważne, warto zadbać o odpowiednią podaż białka w diecie, jako że posiłki bogatobiałkowe lepiej zapewniają sytość, co będzie ważne zwłaszcza w przypadku diety o obniżonej wartości energetycznej. Zalecane jest, aby stanowiło ono 10-15% wartości energetycznej diety. Należy pamiętać, aby spożywane leki były popijane wodą oraz o zachowaniu odstępu od zażycia leku oraz kolejnego posiłku, zwłaszcza jeśli zawiera on substancje goitrogenne wiążące jod (warzywa z gatunku krzyżowych, takie jak brokuł, kapusta czy jarmuż).
Kluczowe witaminy i minerały - dieta przy Hashimoto
W przypadku problemów z tarczycą i choroby hashimoto zalecenia dietetyczne często wspominają o odpowiednim spożyciu niektórych składników mineralnych oraz witamin. Jednym z najważniejszych z nich jest jod - pierwiastek konieczny do prawidłowego funkcjonowania tarczycy dzięki produkcji jej hormonów. Co ważne, nie należy stosować suplementacji jodem, zwłaszcza bez porozumienia z lekarzem, gdyż jego nadmiar jest także szkodliwy. Jod znajdziemy w rybach morskich, otrębach, soli jodowanej czy czerwonym winie. Kolejnym składnikiem istotnym w przypadku choroby hashimoto jest żelazo, które także jest potrzebne do produkcji hormonów tarczycy, a jako jego źródła polecane jest chude czerwone mięso, żółtka jaj, makrela czy sardynki, pestki dyni, mak. Ważne jest także zadbanie o podaż produktów zawierających selen, jako że uczestniczy on w przemianie tyroksyny do trójjodotyroniny (T3), zapobiega też zahamowaniu przyswajania jogu. Selen znajdziemy w skorupiakach i rybach orzechach brazylijskich czy czosnku. Oprócz wymienionych składników mineralnych istotne pod względem prawidłowego funkcjonowania tarczycy będą cynk oraz magnez, które można dostarczyć spożywając pełnoziarniste produkty zbożowe, pestki czy nasiona, nasiona roślin strączkowych. Spośród witamin najważniejsza będzie witamina D, której niedobory są bardzo częste wśród osób z chorobami autoimmunologicznymi - znajdziemy ją w rybach morskich czy pieczarkach, świetnym sposobem jej produkcji jest korzystanie z promieni słonecznych i syntezy skórnej. Jeśli nie jest to możliwe istnieje ryzyko niedoborów należy wprowadzić dostosowaną indywidualnie do pacjenta suplementację. Oprócz niej innymi ważnymi witaminami w aspekcie choroby Hashimoto będą również witaminy o działaniu przeciwutleniającym, jako że wpływają one na łagodzenie stanów zapalnych oraz działają ochronnie na tarczycę. Będzie to witamina B12, zawarta w produktach pochodzenia zwierzęcego - mięsie (wołowina, wieprzowina, kurczak), rybach (tuńczyk, łosoś) czy produktach mlecznych. Oprócz niej ważna w chorobie Hashimoto jest także witamina A, którą znajdziemy między innymi w jajach, tłuszczach rybnych, mleku i produktach mlecznych. Także witamina E powinna być wzięta pod uwagę - należy uwzględnić w jadłospisie produkty roślinne będące źródłem tłuszczu, takie jak orzechy, olej roślinny np. rzepakowy, lniany, słonecznikowy, awokado czy migdały. Witamina C także ma działanie antyoksydacyjne, warto więc włączać do diety produkty będące bogatym jej źródłem: truskawki, porzeczki, cytrusy, czerwoną paprykę, ziemniaki, brokuły (w umiarkowanych ilościach).
Jaką rolę odgrywają węglowodany w diecie przy chorobie Hashimoto?
W przypadku choroby Hashimoto ważna jest jakość spożywanych węglowodanów: zalecane jest spożywanie produktów pełnoziarnistych o niskim indeksie glikemicznym, które zapewniają dostarczenie większej ilości potrzebnych składników mineralnych, a także błonnika pokarmowego, który będzie zapobiegał często towarzyszącym chorobie Hashimoto problemach jelitowych. Niski indeks glikemiczny produktów jest pożądany zwłaszcza ze względu na częste współwystępowanie problemów związanych z gospodarką węglowodanową (m.in. insulinooporność). Dodatkowo odpowiednia ilość błonnika pokarmowego będzie ułatwiać redukcję masy ciała. Węglowodany złożone powinny stanowić 50-70% wartości energetycznej diety. Czego nie powinno się jeść przy hashimoto jeśli chodzi o grupę węglowodanów? Zalecane jest unikanie cukrów prostych, które mają działanie prozapalne (słodycze, cukier, słodzone produkty mleczne) oraz zwiększają ryzyko rozwoju nadmiernej masy ciała. Odpowiadając na pytanie jaka dieta przy hashimoto i niedoczynności tarczycy będzie najlepsza: normo- lub niskoenergetyczna, o niskim indeksie glikemicznym, bogata w błonnik, warzywa i owoce oraz ryby i chude mięso.
Dieta przy Hashimoto - co można pić?
Przy chorobie hashimoto zalecane jest wypijanie odpowiedniej ilości płynów (ok. 2 litrów dziennie) w postaci wody wzbogaconej w jod, słabych naparów herbaty. Należy unikać słodzonych napojów, a także tradycyjnie parzonej herbaty czarnej czy zielonej.
Dieta przy Hashimoto - jakie produkty można spożywać?
Wspomnieliśmy już, dlaczego niektóre składniki są szczególnie ważne w przypadku choroby hashimoto, jaka dieta będzie najbardziej adekwatna, teraz uściślimy: choroba hashimoto - co można jeść?
W przypadku diety Hashimoto lista produktów dozwolonych jest dość spora: będa to pełnoziarniste produkty zbożowe (pieczywo razowe i graham, brązowy ryż, makaron pełnoziarnisty, kasze), niskotłuszczowe produkty mleczne (kefir, maślanka, chude mleko, twaróg czy ser mozzarella), ryby (zwłaszcza morskie - dorsz, łosoś, makrela, sardynki) które zaleca się spożywać jak najczęściej minimum 2-4 razy w tygodniu. Oprócz tego polecane są jaja będące dobrym źródłem zarówno białka, jak i żelaza oraz witamin. Warto uwzględniać w diecie chude mięso (schab, indyk, kurczak, królik, chuda wołowina), oleje roślinne oraz orzechy, pestki czy nasiona. Bardzo ważne będą także warzywa i owoce w przypadku Hashimoto. Należy zwrócić szczególna uwagę na produkty (w tym warzywa) będące źródłem substancji wolotwórczych (wiążących się z jodem) - będa to warzywa kapustne (brokuły, kapusta, jarmuż, brukselka, szpinak), produkty sojowe, orzechy ziemne, zielona i czarna herbata. Konieczne jest spożywanie wymienionych produktów w umiarkowanych ilościach, zachowanie odstępu od spożycia leku stosowanego w chorobie Hashimoto oraz stosowanie odpowiedniej obróbki (gotowanie, fermentacja). Nie jest konieczne zupełna ich eliminacja z diety, jako że są źródłem wielu pożądanych substancji odżywczych. Jakie owoce jeść, aby nie obawiać się zbyt wysokiego indeksu glikemicznego? Najlepsze będa pod tym względem owoce jagodowe (truskawki, borówki, jagody, maliny). Najlepiej spożywać owoce na surowo, jako że obróbka termiczna, a także pozbawianie ich skórki będzie podwyższać ich indeks glikemiczny, Dodatkowo produkty posiadające dużą zawartość witaminy C (truskawki, porzeczki, kiwi, cytrusy) będa wspomagać wchłanianie leków stosowanych w przypadku hashimoto. W hashimoto najlepsza dieta to produkty dozwolone spożywane w sposób jak najmniej przetworzony: bez stosowania smażenia czy pieczenia w tradycyjny sposób, najlepiej przygotowywane samodzielnie. Nadmierne użycie tłuszczu spowoduje działanie prozapalne.
Jakich produktów należy unikać na diecie przy chorobie Hashimoto
Czego nie jeść przy chorobie hashimoto? Jak już wspominaliśmy wcześniej, w przypadku choroby hashimoto bardzo ważna kwestią jest przeciwdziałanie rozowjowi stanu zapalnego. Z tego powodu w diecie hashimoto to czego nie można jeść to przede wszystkim produkty wysokoprzetworzone, fast-foody, produkty wysokotłuszczowe (zwłaszcza bogate w nasycone kwasy tłuszczowe i tłuszcze trans - masło, utwardzone oleje roślinne, sery żółte, tłuste mięsa i wędliny, frytki, chipsy). Cholesterol a Hashimoto to również temat wart poruszenia - w celu obniżenia ryzyka rozwoju chorób sercowo - naczyniowych należy unikać produktów zawierających cholesterol (tłuste mięso czy produkty nabiałowe, masło). Choroba Hashimoto - czego jeszcze nie jeść? Nie są zalecane słodycze, cukier oraz wszelkie produkty dosładzane (np. słodzony nabiał). Chociaż można znaleźć zalecenia, że należy unikać warzyw z rodziny krzyżowych (brokuły, kalafior, jarmuż itp.) oraz sojowych ze względu na ich działanie goitrogenne (wiążące jod) to ostatnie wytyczne wspominają, że nie jest to ryzykowne w przypadku odpowiedniej podaży jodu z dietą i spożywaniu wymienionych warzyw w umiarkowanych ilościach (nie jest wskazane zbyt duże ich spożycie). Pomocne jest poddawanie ich odpowiedniej obróbce (gotowanie w dużej ilości wody, fermentacja). Należy także zachować 3-4 godzinny odstęp od spożycia tyroksyny - leku niezbędnego w chorobie Hashimoto.
Dieta przy chorobie Hashimoto - przykładowy jadłospis
Dieta hashimoto - co jeść konkretnie, czyli przykładowe 5 posiłków, uwzględniających wymienione w artykule zasady diety:
Śniadanie: Jogurtowa owsianka truskawkowa z orzechami brazylijskimi
Obiad: Grillowany schab wołowy z kaszą gryczaną i sosem ziołowym, pomidory z dymką
Podwieczorek: Smoothie jagodowe na maślance z pestkami dyni
Kolacja: Sałatka z łososiem i pieczonymi warzywami
Bibliografia:
- Ostrowska L, Gier D, Zyśk B. The Influence of Reducing Diets on Changes in Thyroid Parameters in Women Suffering from Obesity and Hashimoto's Disease. Nutrients. 2021 Mar 5;13(3):862.
- Cayres LCF, de Salis LVV, Rodrigues GSP, Lengert AVH, Biondi APC, Sargentini LDB, Brisotti JL, Gomes E, de Oliveira GLV. Detection of Alterations in the Gut Microbiota and Intestinal Permeability in Patients With Hashimoto Thyroiditis. Front Immunol. 2021 Mar 5;12:579140.
- Jurczak, Roksana. "Istotne składniki odżywcze w diecie osób z chorobą Hashimoto." Acta Salutem Scientiae” nr 1.27-41 (2019).
- Ihnatowicz P, Drywień M, Wątor P, Wojsiat J. The importance of nutritional factors and dietary management of Hashimoto's thyroiditis. Ann Agric Environ Med. 2020 Jun 19;27(2):184-193.
- Lachowicz, Katarzyna, et al. "Fizjologiczne aspekty postępowania dietetycznego w chorobie Hashimoto." Kosmos 68.2 (2019): 201-214.
- Kostiukow, Anna, et al. "Dieta jako istotny czynnik wspomagający leczenie choroby Hashimoto." Medyczne aspekty kosmetologii i dietetyki: 200. (2018)
- Sawicka, Elżbieta, Wioleta J. Omeljaniuk, and Maria H. Borawska. "ZAWARTOŚĆ WITAMIN W DIETACH KOBIET Z CHOROBĄ HASHIMOTO."
- Pastusiak, Katarzyna, Joanna Michałowska, and Paweł Bogdański. "Postępowanie dietetyczne w chorobach tarczycy." Forum Zaburzeń Metabolicznych. Vol. 8. No. 4. 2017.
- Liontiris MI, Mazokopakis EE. A concise review of Hashimoto thyroiditis (HT) and the importance of iodine, selenium, vitamin D and gluten on the autoimmunity and dietary management of HT patients.Points that need more investigation. Hell J Nucl Med. 2017 Jan-Apr;20(1):51-56.
- Abbott RD, Sadowski A, Alt AG. Efficacy of the Autoimmune Protocol Diet as Part of a Multi-disciplinary, Supported Lifestyle Intervention for Hashimoto's Thyroiditis. Cureus. 2019 Apr 27;11(4):e4556.
- https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/warzywa-krzyzowe-w-niedoczynnosc-tarczycy-czy-powinnismy-sie-ich-obawiac/
- https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/niedoczynnosc-tarczycy-postepowanie-dietetyczne/
